PROJEKT ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU NA TERENACH GÓRSKICH

Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich

Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska

Okres realizacji: 2016-2023 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)

Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w górskich ekosystemach leśnych.

Cele uzupełniające:

• odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
• ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.

Podjęte działania ukierunkowane były na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

W projekcie priorytetowo potraktowano budowę i modernizację obiektów małej retencji. Ich najważniejszym zadaniem jest magazynowanie wody – nie tylko w zbiornikach, lecz także na obszarach mokradłowych oraz w ściółce i glebie leśnej. Leśnicy zrealizowali także prace związane z zabezpieczeniem infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej.

Działania retencyjne – nawet te polegające na budowie małych zbiorników wodnych oraz innych obiektów służących podpiętrzaniu oraz spowolnieniu szybkiego odpływu wody – mają wpływ nie tylko na lokalne ograniczenie zagrożenia powodziowego, lecz także na minimalizowanie strat powodowanych erozją wodną i suszą. Jest to istotne zwłaszcza w górach, gdzie specyficzne uwarunkowania środowiskowe oraz zmiany klimatyczne sprzyjają gwałtownym opadom deszczu, a w konsekwencji nagłym wezbraniom rzek i strumieni. Coraz częściej stanowią one zagrożenie dla zdrowia oraz życia ludzi i są przyczyną degradacji lokalnych ekosystemów.

Wzorem podobnego projektu z okresu 2007-2013 podjęte działania miały charakter prośrodowiskowy. Oznacza to, że zastosowano rozwiązania w jak największym stopniu dostosowane do istniejących warunków przyrodniczo-krajobrazowych, z użyciem materiałów naturalnych takich jak: kamień, drewno, faszyna czy lokalny grunt.

Nadleśnictwa zaangażowane w realizację projektu zrealizowały inwestycje związane z:

• budową, przebudową lub odbudową zbiorników małej retencji i zbiorników suchych;
• budową, przebudową lub odbudową małych urządzeń piętrzących (zastawki, małe progi, przetamowania) na kanałach i rowach w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych, przywracania funkcji obszarów mokradłowych i ich ochrony oraz odtwarzanie terenów zalewowych;
• przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów);
• zabudową przeciwerozyjną dróg, szlaków zrywkowych oraz zabezpieczeniem obiektów infrastruktury leśnej przed skutkami nadmiernej erozji wodnej związanej z gwałtownymi opadami i spływami wód (m.in. wodospusty, płotki drewniane, kaszyce, narzut kamienny).

Efekty
Najistotniejszym rezultatem projektu była ilość zretencjonowanej wody oraz liczba wykonanych obiektów retencyjnych i kompleksowych zadań.

Osiągnięte wskaźniki:

• objętość retencjonowanej wody: 615 366,59 tys. m³
• pojemność obiektów małej retencji: 916 614,89 tys. m³
• liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 099 szt.

Wartość projektu
Całkowity koszt realizacji projektu: 239 161 321,78 zł
Kwota wydatków kwalifikowalnych: 187 260 332,27 zł
Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 159 171 282,42 zł

PROJEKT MAŁEJ RETENCJI GÓRSKIEJ 2

na terenie Nadleśnictwa Łosie

Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich

Charakterystyka inwestycji zrealizowanych na terenie Nadleśnictwa Łosie w ramach drugiej edycji  Kompleksowego projektu adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach górskich.

          Na przełomie 2016 – 2022 roku, w ramach Projektu Mała Retencja Górska 2,  Nadleśnictwo Łosie, prawie na całym zarządzanym przez siebie obszarze, zrealizowało 40 obiektów inwestycyjnych, których wiodącym  celem było wzmocnienie odporności lasów na zagrożenia związane ze zmianami klimatu poprzez rozwój małej retencji oraz przeciwdziałanie nadmiernej erozji wodnej na terenach górskich.

Zrealizowane w tutejszym Nadleśnictwie obiekty można podzielić na trzy rodzaje:

- zbiorniki retencyjne

- brodo przejazdy i przepusty o dużym świetle

- zabudowa  wodospustami szlaków zrywkowych

W ramach retencji zbiornikowej, Nadleśnictwo Łosie wykonało przebudowę i renaturayzację  trzech zbiorników wodnych w L. Bielanka, które  łącznie gromadzą i retencjonują 1070 m3 wody. Inwestycja polegała na odnowieniu przestarzałych i niedziałających już trzech mnichów piętrzących wodę, modernizacji zasilania zbiorników w wodę, wypłyceniu oraz urozmaiceniu dna i brzegów istniejących trzech zbiorników. Zbiorniki zlokalizowane są w pobliżu ruchliwej drogi publicznej i w związku z tym, dodatkowo wykonano zabezpieczenie drogi migracji płazów z powierzchni leśnej do zbiorników, poprzez zamontowanie przejść dla płazów w drodze publicznej oraz płotków naprowadzających w rowach po obu stronach drogi. W ten sposób ograniczono w znaczący sposób śmiertelność płazów na drodze publicznej, czego dowodem jest liczne zasiedlenie zbiorników przez żaby, ropuchy i traszki (w tym grzebieniastej i zwyczajnej). A dowodem pozytywnego wpływu inwestycji na środowisko,   są wyniki wykonanego pełnego  monitoringu zmian warunków siedliskowych przed i po wykonaniu inwestycji.

Kolejnym działaniem Nadleśnictwa w drugiej edycji MRG, było przebudowanie 24 brodów oraz 12 przepustów łukowych o dużym świetle. Celem nadrzędnym tego zamierzenia było przywrócenie naturalnego przebiegu i dna  cieków wodnych, przywrócenie korytarza migracji organizmów wodnych w ciekach górskich oraz zabezpieczenie dna cieków przed erozją wgłębną. Zlikwidowano w ten sposób szereg brodów z płyt żelbetowych i zbyt małych kołowych przepustów.

          Kolejnym typem obiektów zrealizowanych w ramach MRG2 jest zabudowa szlaków zrywkowych  na terenie Nadleśnictwa Łosie.  Jest to działanie z zakresu eliminacji nadmiernej erozji wodnej na szlakach zrywkowych na terenach górskich oraz retencja wody.  Wodospusty zamontowane na użytkowanych szlakach zrywkowych, kierują spływającą  po nich wodę, na powrót do lasu. Struga wody skierowana z powierzchni szlaków rozbijana jest i wyhamowywana na płotkach faszynowych, co umożliwia wolniejsze wsiąknięcie jej do gruntu leśnego. Uważamy, że w ten sposób najbardziej efektywnie spowalniamy odpływ wody z powierzchni leśnych.   W ramach zadania, zostało zabezpieczonych przed erozją 28,4 km szlaków zrywkowych, montując na ich powierzchni 370 wodospustów.

„Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie".

Nadleśnictwo Łosie uczestniczy w projekcie „Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie", który trwał  od 2010 do 2014 r..

Projekt  dofinansowany jest ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach III osi priorytetowej.

W ramach projektu Nadleśnictwo Łosie planuje wykonać:

1. Zabudowę szlaków zrywkowych, która ma na celu  ograniczenie nadmiernego spływu powierzchniowego  poprzez zabezpieczenie  odkrytych warstw gleby na szlakach zrywkowych oraz przywrócenie wody warstwom podskórnym gleby leśnej poza szlakami. Celem jest także przeciwdziałanie przedostawaniu się erodowanego materiału i zawiesiny do rzeki Ropa.
2. Przebudowę brodów, co ma na celu zabezpieczenie ciągłości biologicznej górnego odcinka ( 70,9-78,7 km) rzeki Ropa oraz jej dopływów, w miejscach przecinania się cieków z drogami i szlakami leśnymi.  W takich miejscach  prędkość wody w korycie wzrasta, a w trakcie roztopów i większych opadów deszczu woda powoduje nadmierną erozję dna i brzegów,
3. Modernizację oraz budowę nowych zbiorników wodnych, które  pełniły będą  funkcję „kałuż ekologicznych", stanowiąc sprzyjające siedlisko dla płazów, gadów oraz innych organizmów wodnych. Planowane obiekty zwiększą także atrakcyjność turystyczną i walory krajobrazowe kompleksów leśnych.

Do końca 2012 roku Nadleśnictwo w ramach projektu „Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie", wykonało zabudowę szlaków zrywkowych w Leśnictwach: Wysowa, Uście Gorlickie i Ropa:

Zbudowano 6 kompleksów zbiorników wodnych w Leśnictwach: Ropa, Izby, Wysowa, Stawisza i Brunary. Łącznie zbiorniki mogą zgromadzić przeszło 7 tys m3 wody.

Zbiorniki w bardzo krótkim czasie po wybudowaniu "ożyły", pojawiła się roślinność wodna, zaroiło się od żab i traszek a z wodopoju chętnie korzysta zwierzyna leśna.

Wykonano także przebudowę brodów na górnym odcinku rzeki Ropa w Leśnictwie Wysowa

Nadleśnictwo Łosie uczestniczy w realizacji projektu pod nazwą „Ochrona cisa pospolitego i jego restytucja na terenie RDLP Kraków". Projekt dofinansowany jest przez NFOŚiGW (15%) oraz Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Infrastruktura i Środowisko (85%).

Przedsięwzięcie realizowane będzie w latach 2010-2014.

Projekt ma na celu podjęcie kompleksowych i wielopłaszczyznowych działań, których efektem będzie ochrona istniejących skupisk cisa pospolitego Taxus baccata L., jego siedlisk oraz rzadkich gatunków grzybów współtowarzyszących, celem stworzenia dogodnych warunków rozmnażania i zabezpieczenia złożonej puli genowej na terenie Małopolski.

Nadleśnictwo Łosie w ramach projektu zaplanowało wprowadzenie cisa pospolitego w miejsca potencjalnego występowania. w 2014 r. założono uprawy cisowe o łącznej pow. 2,65 ha w Leśnictwie Stawisza w oddziałach 54c, 73i, 78a i b. Uprawy w ramach ich ochrony przed zwierzyną zostały ogrodzone oraz oznaczone.

fot. Krystian Plata

fot. Krystian Plata

fot. Paweł Rębisz

Nasadzenia  cisa wykonano również w formie żywopłotu wokół ogrodzenia gospodarstwa szkółkarskiego, w rzędzie co około 50 cm oraz osłonięto glebę wzdłuż nasadzeń matą ściółkującą, chroniącą przed nadmiernym zachwaszczeniem. Nasadzenia żywopłotowe stworzyły szpaler o długości około 500 m, który będzie pełnił funkcję osłony szkółki leśnej.

Działania promocyjne Projektu „CIS" na terenie Nadleśnictwa Łosie przeprowadzono 28.09.2014 r. w miejscowości Wysowa Zdrój, na imprezie plenerowej pn. „Święto Rydza", w której wzięło udział około 10 000 osób. W ramach promocji Nadleśnictwo ustawiło stoisko oznaczone roll-up projektu „CIS", gdzie przeprowadzono konkursy i quizy o tematyce przyrodniczej między innymi o biologii cisa pospolitego oraz samego projektu. Nagrodami w konkursach były gadżety z logiem projektu oraz 300 sadzonek cisa. Na imprezie zorganizowano również konkurs na scenie amfiteatru w parku zdrojowym w godz. 15.00 do 16.00, w którym wzięło udział 22 osoby – nagrodzone sadzonkami cisa i gadżetami, w trakcie tego konkursu przeprowadzono również pogadankę z informacjami na temat projektu. Pogadankę wysłuchała cała widownia zgromadzona w amfiteatrze tj. około 500 osób

fot. Paweł Rębisz

fot. Paweł Rębisz

fot. Adrian Dusza

fot. Adrian Dusza

fot. Adrian Dusza

fot. Adrian Dusza